Kent, Kentlilik ve Türkiye’de Kentsel Dönüşümün Sosyal Sonuçları Üzerine

Abstract

Antik Yunan kentleri demokrasi ve medeniyetin ilk örnekleri olarak görülebilir. Ortaçağ sonlarında ticaretteki gelişmeler ve ticari gücü elinde bulunduran sınıfların feodal asiller karşısında kazandığı ekonomik özerklikler ise günümüz sanayi kentlerinin temelini oluşturmaktadır. Kentleşmenin bir “yaşam biçimi” olarak ele alınması artan iş bölümü ve örgütlenme toplumsal çeşitliliğin bir sonucu olmakla birlikte, bu yaşam biçimi aynı zamanda farklılıklara saygı, hoşgörü ve demokrasi anlamına gelmektedir. Türkiye’de kentleşme süreci Avrupa’dakinden farklı olmuştur. Özerk alanlar olmaktan uzak olan kentler modern Cumhuriyetin birer yansıması olmuştur. 1980 sonrası ise büyük şehir kavramının ortaya çıkmasıyla ekonomik büyümenin ve sermaye birikiminin görünürlük kazandığı en önemli alanlar haline gelmişlerdir. Türkiye’de kentsel dönüşüm tartışmaları 1999 Gölcük depreminden sonra ortaya çıkmış ve sosyal sonuçları açısından birçok tartışmaya sebep olmuştur. Ülkemizdeki kentleşme sürecinin gecekondulaşma ile çok yakından bağlantılı olduğu düşünülürse gecekondularda kurulan sosyal hayat ve iş bağlarının bu alanların yıkılıp kent merkezlerinden uzaklaştırılmasıyla ortadan kalkması çok zordur. Bir tarafta artan yoksulluk ve güvenlik sorunu diğer tarafta yüksek güvenlikli lüks sitelerin ortaya çıkışı kentlerdeki sosyal eşitsizliği belirgin hale getirmiştir. İktisadi gelişimin bir parçası olarak gelişen kentlerin yaşanılabilirlikleri gelinen son noktada tartışılır hale gelmiştir. Bu bildirinin amacı kentlilik kavramındaki değişimin sosyolojik sonuçlarını Türkiye özelinde tartışmaktır. Bu doğrultuda öncelikle Avrupa’da kentlerin ilk ortaya çıkışları ele alınacaktır. Daha sonra kentlilik kavramının kültürel ve sosyolojik anlamlarından bahsedilecektir. Çalışmanın ikinci kısmında Türkiye’de kentleşme sürecinin Avrupa’dakinden farklarına kısaca değinildikten sonra hızla değişip büyüyen kentlerin sorunları Türkiye’de kentsel dönüşüm süreçleri ile birlikte örneklenip ne gibi sorunlar yarattığına değinilecektir