Türev Ürünlerde Dayanak Varlık ve Kullanım Yoğunluğu İlişkisi: BIST’de Faaliyet Gösteren Bankalar Üzerinde Bir Uygulama

Abstract

Türev ürünler bankacılık ve finans piyasasının en önemli enstrümanlarından birisidir. Risklerden korunmak, yatırım ve arbitraj ana kullanım amaçlarıdır. Piyasalarda kullanımı son yıllarda oldukça artmıştır. Swap, forward, futures ve opsiyonlar gibi 4 temel türü bulunmaktadır. BIST’de işlem gören bankalar üzerinde yapılan incelemeler neticesinde en çok swaplar ve futures sözleşmelerin kısmen daha yoğun kullanıldığı gözlemlenmiştir. Genel olarak faiz, kur, emtia, petrol, elektirik, kıymetli maden gibi geniş bir dayanak varlık listesinin mevcut olmasına rağmen bankalar, sözleşmeleri genellikle faiz ve kur üzerine yazmaktadır. Bu çalışmanın amacı faiz ve kur değişkenlerinin bankaların türev ürün kullanımıyla olan ilişkisini incelemektir. Bilançonun aktif ve pasif bölümünde yer alan türev varlık yüzdesi bağımlı değişken olarak alınmıştır. Dolar, Euro, Sterlin, Yen kurları, faiz, TEFE ve ÜFE değişkenleri ise bağımsız değişken olarak alınmıştır. SPSS ile yapılan regresyon analizi neticesinde faiz değişkeninin kuvvetli ve anlamlı bir etkisinin bulunmadığı, kur değişkenlerinin ise belirli bir etkisinin bulunduğu gözlemlenmiştir. Bu sonuç sözleşmelerde dayanak varlık olarak faiz den çok kurun tercih edilmesi olarak yorumlanabilir. Bankalarda türev ürün kullanımı ile Japon Yeni arasındaki ilişki en kuvvetli ilişki olarak bulunmuştur.